Εισαγωγή
Ο οδηγός έχει ως στόχο να περιγράψει τους κινδύνους για την υγεία και την ασφάλεια στην εργασία (ΥΑΕ) κατά τη διαδικασία αναδιάρθρωσης στην Τοπική Αυτοδιοίκηση και να προτείνει κατευθύνσεις και μέτρα πρόληψης και διαχείρισής τους. Αναφέρονται στρατηγικές και μέτρα που αφορούν στους εργαζόμενους μετά την αναδιάρθρωση (τους λεγόμενους «επιζώντες» στην ορολογία των μελετών των επιδράσεων της αναδιάρθρωσης).
Ο οδηγός αναπτύχθηκε από το Ελληνικό Ινστιτούτο Υγιεινής και Ασφάλειας της Εργασίας (ΕΛ.ΙΝ.Υ.Α.Ε.) στο πλαίσιο του προγράμματος «Hygeia in Kallikratis – Εξασφάλιση της υγείας και ασφάλειας των εργαζομένων μετά τη μετάβαση στη νέα αρχιτεκτονική αυτοδιοίκησης και της αποκεντρωμένης διοίκησης “Πρόγραμμα Καλλικράτης” στην Ελλάδα», που χρηματοδοτήθηκε από το PROGRESS/Συνθήκες Εργασίας/Αναδιάρθρωση, ευεξία στην εργασία και οικονομική συμμετοχή.
Το ΕΛ.ΙΝ.Υ.Α.Ε. ήταν επικεφαλής (project leader) του έργου ενώ σ’ αυτό συμμετείχαν: το Φινλανδικό Ινστιτούτο για την Επαγγελματική Υγεία (FIOH), το Ινστιτούτο PREVENT του Βελγίου και το Ινστιτούτο Κοινωνιολογίας από το Ελεύθερο Πανεπιστήμιο των Βρυξελλών (ULB), με σημαντική εμπειρία σε προγράμματα διερεύνησης των επιπτώσεων στην υγεία και την ασφάλεια από την αναδιάρθρωση στις επιχειρήσεις. Το πρόγραμμα είχε διάρκεια 16 μήνες.
Στην Ελλάδα η αναδιάρθρωση των κρατικών και αυτοδιοικητικών δομών – μια διοικητική μεταρρύθμιση- έγινε νόμος του Κράτους με το όνομα «Πρόγραμμα Καλλικράτης» και αποτυπώθηκε στο ΦΕΚ 87Α΄/7.6.2010, Ν.3852/2010 «Νέα αρχιτεκτονική της αυτοδιοίκησης και της αποκεντρωμένης διοίκησης – Πρόγραμμα Καλλικράτης».
Με τον «Καλλικράτη» έγινε ένας δραστικός περιορισμός των δομών και των φορέων στην Τοπική Αυτοδιοίκηση.
Συγκεκριμένα:
– Υπήρξε μείωση από 1.034 Δήμους και κοινότητες σε 325 Δήμους (ποσοστό μείωσης φορέων 70%).
– Έχει ξεκινήσει διαδικασία συγχωνεύσεων και καταργήσεων περίπου 6.000 νομικών προσώπων και επιχειρήσεων της αυτοδιοίκησης με στόχο να παραμείνουν λιγότερες από 1.500 (ποσοστό μείωσης φορέων 75%).
– Έγινε συνένωση των 57 οργανισμών Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης και 19 Επαρχείων σε 13 αιρετές περιφέρειες (ποσοστό μείωσης φορέων 83%).
– Έγινε περιορισμός των 13 κρατικών Περιφερειών σε 7 Αποκεντρωμένες Διοικήσεις (ποσοστό μείωσης φορέων 46%).
– Υπήρξε μείωση 8.500 περίπου σχολικών επιτροπών (ΝΠΔΔ) σε κάτω από 1.000 (ποσοστό μείωσης 90%).
Σύμφωνα με στοιχεία της Ελληνικής Εταιρείας Τοπικής Ανάπτυξης και Αυτοδιοίκησης (ΕΕΤΑΑ), οι απασχολούμενοι στους Δήμους (μετά την αναδιάρθρωση) ήταν συνολικά 64.979. Η ΕΕΤΑΑ ανέφερε ότι μπορεί να υπάρχουν αποκλίσεις από τα στοιχεία που δόθηκαν έναντι του πραγματικού αριθμού των εργαζομένων. Πράγματι, κατά τη διάρκεια της μελέτης πεδίου παρατηρήθηκαν τέτοιες αποκλίσεις στους Δήμους του δείγματος.
H αναδιάρθρωση «Καλλικράτης» στην Τοπική Αυτοδιοίκηση είχε ως αποτέλεσμα για τους εργαζόμενους μετατάξεις, διακοπή συμβάσεων εργασίας και αλλαγές στο αντικείμενο εργασίας. Με την κατάργηση των νομαρχιών εκχωρήθηκαν στους Δήμους νέες αρμοδιότητες. Υπάρχει εκτίμηση ότι οι άμεσες ή έμμεσες νέες αρμοδιότητες κυμαίνονται από 175 – 230. Η εφαρμογή του προγράμματος «Καλλικράτης» δεν έχει ακόμη πλήρως ολοκληρωθεί σε ορισμένους Δήμους.
Η αναδιάρθρωση στην Τοπική Αυτοδιοίκηση μπορεί να συνεπάγεται σοβαρότατες αλλαγές στην εργασιακή ζωή των εργαζομένων όπως: αλλαγή καθηκόντων, αλλαγή χώρου εργασίας, μείωση προσωπικού, αλλαγή ωραρίων ή σχέσης εργασίας, φόρτο εργασίας κ.ά. Οι αλλαγές αυτές μπορεί να επιδράσουν άμεσα ή έμμεσα στις συνθήκες υγείας και ασφάλειας στο χώρο της εργασίας.
Σημαντικό κομμάτι των κινδύνων που προκύπτουν από τις αλλαγές αυτές είναι οι ψυχοκοινωνικοί παράγοντες, οι οποίοι επηρεάζουν άμεσα ή έμμεσα την ΥΑΕ, καθώς και την κοινωνική ζωή των εργαζομένων.
Οι ψυχοκοινωνικοί παράγοντες αφορούν στα χαρακτηριστικά του σχεδιασμού και της διοίκησης της εργασίας και του κοινωνικού και οργανωτικού πλαισίου της που μπορεί να προκαλέσουν βλάβη στην υγεία των εργαζομένων. Τέτοια χαρακτηριστικά είναι η επαγγελματική ανασφάλεια, η πίεση χρόνου, οι αντικρουόμενες απαιτήσεις, ο ρυθμός εργασίας, το περιεχόμενο εργασίας, ο φόρτος εργασίας (ποσοτικές απαιτήσεις, ποιοτικές απαιτήσεις κ.ά.), οι δυνατότητες εξέλιξης, η συμφιλίωση εργασιακής και κοινωνικής ζωής κ.ά.
Οι εργαζόμενοι αισθάνονται στρες όταν υπάρχει ανισορροπία ανάμεσα στις απαιτήσεις που πρέπει να ικανοποιήσουν και τους πόρους που διαθέτουν για να ανταπεξέλθουν στις απαιτήσεις αυτές. Το σύνδρομο ολοκληρωτικής εξάντλησης (Burnout) αφορά σε εξάντληση από το στρες, κυνισμό και αναποτελεσματικότητα από χαμηλή αυτοεκτίμηση.
Η αναδιάρθρωση στην Τοπική Αυτοδιοίκηση επηρεάζει σχεδόν όλους τους ψυχοκοινωνικούς παράγοντες. Η συρρίκνωση, η σημαντικότερη αλλαγή που επιφέρει όταν υπάρχει, έχει ως κύριο αποτέλεσμα την εντατικοποίηση της εργασίας. Η εντατικοποίηση είναι ιδιαίτερα σημαντική γιατί επιδρά σε όλα σχεδόν τα επίπεδα της εργασίας, σε πολλούς ψυχοκοινωνικούς παράγοντες αλλά και στην ασφάλεια της εργασίας.
Ορισμένοι τύποι αναδιάρθρωσης είναι σχεδόν συνυφασμένοι με την ύπαρξη ψυχοκοινωνικών κινδύνων που συνεπάγονται στρες, αλλά και άλλα προβλήματα υγείας όπως έχουν καταγραφεί από επιδημιολογικές μελέτες στην Ευρώπη. Οι επιδράσεις αυτές στην υγεία και την ευεξία των εργαζομένων και η τεκμηρίωσή τους περιγράφονται στο κεφάλαιο 2.
Στο κεφάλαιο 3 παρουσιάζονται τα πορίσματα της μελέτης πεδίου που πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του προγράμματος σε δείγμα 13 «Καλλικρατικών Δήμων».
Στο κεφάλαιο 4 παρουσιάζονται οι δυνητικοί κίνδυνοι για την υγεία και την ασφάλεια των εργαζομένων στο πλαίσιο της αναδιάρθρωσης του «Καλλικράτη» και δίνονται κατευθύνσεις για την πρόληψή τους. Το κεφάλαιο αποτελείται από δύο μέρη:
– Το πρώτο αναφέρεται σε στρατηγικές και μέτρα για «συνεπή αναδιάρθρωση» λαμβάνοντας υπόψη ιδιαίτερα τους ψυχοκοινωνικούς παράγοντες κινδύνου.
– Το δεύτερο μέρος αναφέρεται σε κατευθύνσεις για την εκτίμηση και πρόληψη των κινδύνων για την ΥΑΕ που σχετίζονται με την αναδιάρθρωση.
« Επιστροφή στην αρχική σελίδα του άρθρου
