Μελέτη Πολεοδομικής, Κυκλοφοριακής και Περιβαλλοντικής Ανάπλασης Ευρύτερης Περιοχής Κοιμητηριών Ευαγγελίστριας

Η «Ευρύτερη Περιοχή Κοιμητηρίων Ευαγγελίστριας», ως περιοχή μελέτης, ορίζεται από το ανατολικό τείχος της Θεσσαλονίκης, από τις οδούς Ολυμπιάδος και Αγίου Δημητρίου, καθώς και από τα διοικητικά όρια μεταξύ των Δήμων Θεσσαλονίκης και Αγίου Παύλου, και από το ρέμα / χείμαρρο Αγίου Παύλου.

Σε επαφή με το ανατολικό όριο του ιστορικού κέντρου της πόλης, αποτελεί μία από τις πιο ενδιαφέρουσες περιοχές του κέντρου της Θεσσαλονίκης, με πληθώρα αρχαιολογικών, πολιτιστικών μνημείων και πρασίνου που της προσδίδουν υπερτοπική σημασία.

Ωστόσο, παρά την ιδιαιτερότητά της, η περιοχή αφενός δεν έχει αξιοποιηθεί κατά το μέγιστο των υφιστάμενων δυνατοτήτων σε ό,τι αφορά την ανάδειξη των χαρακτηριστικών της και το άνοιγμά της στο κοινό της πόλης και αφετέρου επιβαρύνεται ιδιαίτερα από το ισχύον κυκλοφορικό καθεστώς.

Πρόκειται για μια περιοχή εκτός σχεδίου πόλης που εφάπτεται με το εγκεκριμένο σχέδιο πόλης της Θεσσαλονίκης και εν μέρει με το εγκεκριμένο σχέδιο του Δήμου Αγίου Παύλου, ενώ βρίσκεται πολύ κοντά στα όρια του περιαστικού δάσους.

Η περιοχή μελέτης χαρακτηρίζεται από:

– τα Κοιμητήρια Ευαγγελίστριας, Διαμαρτυρομένων και Αρμενικής Κοινότητας, που είναι χαρακτηρισμένα ως ιστορικά διατηρητέα μνημεία

– το νοσοκομείο «Άγιος Δημήτριος» που είναι χαρακτηρισμένο ως έργο τέχνης μαζί με τον περιβάλλοντα χώρο του

– τους «Κήπους του Πασά», που έχουν χαρακτηριστεί ως έργο τέχνης και ιστορικό διατηρητέο μνημείο

– το Μηχανουργείο Αξυλιθιώτη, χαρακτηρισμένο ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο

– ενδείξεις για την ύπαρξη αρχαιολογικών ευρημάτων ανατολικού ρωμαϊκού – παλαιοχριστιανικού νεκροταφείου της πόλης

– τα ανατολικά Ρωμαϊκά και Βυζαντινά Τείχη της Θεσσαλονίκης, σε συνδυασμό με τη ζώνη πρασίνου που εκτείνεται κατά μήκους τους και αποτελεί τμήμα του ανατολικού αρχαιολογικού περιπάτου της Θεσσαλονίκης

– τμήμα του ανατολικού προτειχίσματος, που αποκαλύφθηκε το 2002 σε εργασίες διάνοιξης της οδού Κάστρων από το Δήμο Θεσσαλονίκης σε εφαρμογή εγκεκριμένης από το ΥΠ.ΠΟ. μελέτης

– την παρουσία μεμονωμένων χρήσεων δημοσίου ενδιαφέροντος, όπως ο βρεφονηπιακός σταθμός και το φυτώριο του Δήμου Θεσσαλονίκης, οι χώροι αθλοπαιδιών και το σχολικό συγκρότημα του 7ου Γυμνασίου – Λυκείου Άνω Πόλης Θεσσαλονίκης

Ο Δήμος Θεσσαλονίκης προσβλέποντας στην εφαρμογή μιας πρότυπης ανάπλασης που να διακρίνεται για την πολεοδομική της πρωτοτυπία και την ισορροπημένη της σχέση με το περιβάλλον, επέλεξε ως καταλληλότερη διαδικασία την εκπόνηση, σε πρώτο στάδιο, τριών προκαταρκτικών μελετών, καθώς πρόκειται για έργο σύνθετο που επιδέχεται εναλλακτικές λύσεις.

Βασική επιδίωξη του διαγωνισμού ήταν η διατύπωση μιας συνολικής πρότασης ανάπλασης που να συνδυάζει:

– την επίλυση των πολεοδομικών εκκρεμοτήτων της εκτός σχεδίου περιοχής σε συνδυασμό με τη βέλτιστη ανάδειξη των υφιστάμενων διατηρητέων χώρων και την εξασφάλιση των απαιτούμενων ειδικών όρων και περιορισμών δόμησης για την κάλυψη των αναγκών των κοινωφελών χώρων που εμπίπτουν εντός της περιοχής

– τη δημιουργία ενός νέου οδικού άξονα, που σε συνδυασμό με την υφιστάμενη οδό Ελένης Ζωγράφου – Κάστρων, θα ανακουφίσει κυκλοφοριακά τη σύνδεση του Δήμου Θεσσαλονίκης με το Δήμο Αγίου Παύλου, την Άνω Πόλη και την περιφερειακή οδό, ενώ παράλληλα θα αποτελεί ένα τεχνικό έργο που θα διακρίνεται για τις τεχνικές του προδιαγραφές, την αισθητική του σύλληψη και την ισορροπημένη σχέση του με το φυσικό και πολιτιστικό περιβάλλον της γύρω περιοχής

– την αντιπλημμυρική προστασία και την περιβαλλοντική αναβάθμιση της ευρύτερης περιοχής γύρω από το μοναδικό ορατό τμήμα του χειμάρρου Αγίου Παύλου (Ευαγγελίστριας), με προτάσεις για την εξυγίανση και αξιοποίησή του ως χώρου πρασίνου, σε συνέχεια της γειτονικής έκτασης των «Κήπων του Πασά», αλλά και κατ’ επέκταση ως ζωντανό τμήμα ενός «πράσινου» περιπάτου που θα συνδέει το μνημειακό συγκρότημα των Κοιμητηρίων και θα τις αποδίδει στο κοινό της πόλης με τη μορφή «Μνημειακού Πάρκου», εμπλουτίζοντας τη φυσιογνωμία του κέντρου της πόλης με ένα νέο πόλο προσέλκυσης επισκεπτών

– τη βέλτιστη ανάδειξη των φυσικών και πολιτιστικών στοιχείων που χαρακτηρίζουν την περιοχή μελέτης και την ανάπτυξη του δημοσίου χώρου ως συνδετικού στοιχείου των ελεύθερων χώρων 

Ο Δήμος Θεσσαλονίκης προκήρυξε το 2007 αρχιτεκτονικό – πολεοδομικό διαγωνισμό μελετών, σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 6 του Ν.3316/05 (με προεπιλογή). Μεταξύ των συμπράξεων που εκδήλωσαν ενδιαφέρον, επιλέχθηκαν, κατόπιν αξιολόγησης, τρεις, στις οποίες ανατέθηκε η εκπόνηση προκαταρκτικής μελέτης, προκειμένου να επιλεγεί ο ανάδοχος της προμελέτης. 

Οι προτάσεις / προκαταρκτικές μελέτες που υποβλήθηκαν, παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον, κυρίως όσον αφορά τις προοπτικές δημιουργίας ενός μητροπολιτικού πάρκου και τη χάραξη ενός νέου οδικού άξονα που θα συνδέει το κέντρο της Θεσσαλονίκης με το Δήμο Αγ.Παύλου, την Άνω Πόλη, το Θέατρο Δάσους και την περιφερειακή οδό. Κατά τη διαδικασία ελέγχου και αξιολόγησης των Προσφορών από την ορισθείσα Επιτροπή Διαγωνισμού, διαπιστώθηκε ωστόσο ότι ενώ οι Τεχνικές Προσφορές (προκαταρκτικές μελέτες) ήταν πλήρεις και παραδεκτές, οι Οικονομικές Προσφορές των διαγωνιζόμενων περιείχαν στοιχεία ακυρότητας, σύμφωνα με τους όρους της διακήρυξης.  Κατά συνέπεια η διαδικασία του διαγωνισμού ολοκληρώθηκε χωρίς την ανάθεση της προμελέτης.   

Με δεδομένο ότι η σκοπιμότητα του έργου είναι ευρύτερη του πλαισίου αναβάθμισης μιας συγκεκριμένης περιοχής μελέτης, έχοντας υπερτοπική σημασία για το σύνολο της πόλης, τόσο λόγω της σπουδαιότητας των ιστορικών τόπων που φιλοξενεί και οι οποίοι θα αναδειχθούν, αλλά και της εξαιρετικής ευκαιρίας για τη δημιουργία ενός εκτεταμένου και ενιαίου χώρου πρασίνου και αναψυχής σε επαφή με το περιαστικό δάσος της πόλης, καθώς επίσης και λόγω της αναμενόμενης κυκλοφοριακής διευθέτησης με έναν νέο οδικό άξονα, ο Δήμος Θεσσαλονίκης θα επανέλθει το συντομότερο με την εκ νέου προκήρυξη του συνόλου ή τμημάτων του έργου.